Maalin maalaha ka mid ah nin la oran jiray Obi Wan Kenobi ayaa kula taliyey saaxibkiis Luke Skywalker “waligaa ha aaminin indhahaada, maxaa yeelay indhahaada wey ku qiyaani karaan”
XAQIIQO NEWS- HORUMARINTA NAFTA
Daraasad hore oo la sameeyey sanadkii 1954-kii, ayaa koox arday ah waxaa la daawad siiyey ciyaar kubadda cagta ah, markii ciyaarta dhamaatay muranka iyo dood dhaxdooda ayey waxa ay ardaydu sheegeen in ay arkeen qaladaad uu garsooraha arkin oo midba uu u ku arkay kooxda kale.
Badanaa maxaan u aragnaa wixii aan rabno in aan aragno? daraasad laga sameeyey dabeecadda ban’aadamka waxa la soo saaray labo eexasho uu qofka sameeyo mar uu rabo in uu wax arko:
Eexasho aaminadda ku dhisan (perceptual bias) : waa marka aaminaadda ay saameyn xoog leh ku leedahay fikirkeena, taasi oo iyadana abuureysa eexda kale ee ah
Eexda Jawaabta celinta (response bias): waana marka maskaxdeena ay ka warmeyso waxa ay aragto iyada oo warka u tarjumeysa sidii aan u jacleen in ay wax u dhacaan.
Labadan Nin
Labadan in oo fadhigoodu ahaa Isreal kuna takhasusay cilmiga nafta kuwaasi lagu kala magacaabo Daniel Kahneman iyo Amos Tversky ayaa todobomaatameeyadii cilmiga nafta ku soo kordhiyey daahiradda caanka noqotay ee “cognitive biases”.
Qof kasta oo naga mid ah waxa uu leeyahay mid ka mid ah caalamadahan lagu karto marka qofka uu go’aankiisu ku dhisan yahay eexashada maskaxeed ee loo yaqaan “cognitive biases”, waxaana calaamadaha ka mid ah”
- Qofka waxa uu aqrinayaa oo uu daneynayaa oo kaliya wararka taageeraya aragtidiisa.
- waxa uu eedda saarayaa dad kale mara aysan arimuhu u dhicin sidii uu doonaayey
- Dadka kale guulahooda waxa uu u tiirinayaa “nasiibka” laakiin guulahiisa waxa uu ka dhigayaa mid ku timid karti.
- Waxa uu u heystaa dadka oo dhan in ay u fikirayaan sidiisa oo kale
- mowduuc ayuu ka baranayaa wax yar waxa uuna iska heystaa in uu cilmiga oo dhan daadiyey.