Madaama ay Soomaalida yihiin dadkii ugu horeeya ee Geelle dhaqdaa ama Rabaayo ka dhiga, Waa Dhab in ay Soomalida Wax badan Kan ogyihiin Geelle si ka badan inta ay ka ogyihiin dunida kale,waxa ayna soomaalida mar walba sheegtaa in maalin un geelle uu noqon doono duur joog ka baxa gacanta aadanaha,Dumarkana rajooyin ayey leeyihiin.. ka aqri faafaahinta hoose.
Soomaalida aad bey ugu badbadiyeen geella, ilaa heer abwaan soomaali ah uu ku gabyey “aaqkhiro niman geel laheyn lama amaaneyne…”.
Maanta waxa aan si gaar ah uga hadli doonaa Geella iyo Sheekooyinka Soomaalida ee ku aadan wax ay ka yiraahdeen damaca geela ee ku saabsan in uu mar uun noqdo duur joog, iyo Sidoo kale wax iska quseeya Sheekooyinkan ku saabsan damaca Geella oo mar walbo lagu lamaaniya damaca dumarka.
Waa kan Oday Axmed Cilmi oo 40 sano geel jira ku ahaa deegaanada Harqaanka loo yaqaan oo dhacda xaduudda gobolada Hiran iyo Bakool oo ah meesha ku noolyahay geela ugu badan soomaaliya, oday Axmed waxaa uu yiri “Geela waa duunyada ugu qaalisan, ilaah kuuma darraadase aan haysano laakiinse, geela cidood noqosha ayaa lagu ogyahay” hase yeeshee Oday Axmed Dumarka iyo Geelle labudaba midna kuma aamin qabo, oo waxa uu aaminsanyahay in ay u baahanyihiin in il gaar ah lagu firiyo
Waxaa jira Sheekoyin dhowr ah oo xoojinaya Geella in uu mar uun ka bixi doona gacanteena, waxaana dadkii hore ay ku sheekeysan jireen “seddex seddex ayey ka baqaan, ”
- Naag ninka la dhashay ayey ka baqdaa oo xumaanta iskaga ilaalisaa, hadii kale Waxba ma dhowrteen.
- Nin ilaah ayuu ka baqaa oo hadii alle ka cabsi jirin ragga oo dhan wixii ay doonaan ayey sameyn lahaayeen.
- Geel dadka ayuu ka baqaa oo hadii aan la ilaalineynin mar hore ayuu cidood(duur joog) noqon lahaa
Sheeko kale ayaa iyadana waxa ay leedahay “Seddex Seddex ayey ku hammiyaan, weyna helaan”
- Beer (Beerta lagu abuuro dalagga) waxa ay ku hammisaa in mar un ay noqoto meel duur ah oo aan la beeran, sanado badan ka dibna wa ay u suurtgashaa, oo waxaa dhinta dadkii beeri jiray ama waa laga guuraa.
- Naag waxa ay ku hammisaa in ay mar un noqoto Xaas nimeed, weyna heshaa ugu dambeyntii guud feerasho iyo filasho dheer ka dib.
- Geel waxaa u ku hammiyaa in uu mar un noqdo duur joog, ka baxsan gacanta aadanaha.
Si kastaba ha ahaatee, Geella iyo Dumarka marka laga soo tago damacoodaasi,Soomaalida ma inkirsana faa,idooyinka, waxeyna yiraahdaan
Seddex seddex uma yara
- Nin wiil fiican leh tol uma yara
- Nin riti Fiican lehna geel uma yara
- Nin naag fiican lehna nafci uma yara